Frans van Vlodrop, een veelzijdig Kunstenaar

Gepubliceerd in gemeentelijk informatieblad De Desselaar, februari 2024.

Sinds een paar maanden is de Heemkundige Kring een mooi schilderij van Frans Van Vlodrop rijker. We mochten het in Ravels gaan halen. Het was bijna op het containerpark beland. Gelukkig bedacht de eigenaar zich en gaf hij het aan ons. Het stelt een oud Kempisch landschap voor, het is groot (110×70 cm; plus 20 cm voor de lijst), het is rechtsonderaan gehandtekend, maar niet gedateerd. En het heeft een mooie plaats gekregen in de traphal van het oude gemeentehuis.

Frans Van Vlodrop (1909-1991) was een Nederlander, die in 1935 met Gusta Keersmaekers uit Dessel huwde en daarna hier (en later in Retie) woonde en werkte. Hij was niet alleen schilder, hij was gespecialiseerd in gebrandschilderde glasramen en glas-in-lood ramen. En hij kon als geen ander toveren met zand. De kleurrijke zandtapijten, die hij in de jaren 1970 maakte in zaal De Lindedreef in Postel, konden op veel belangstelling rekenen.
Van Vlodrop leefde niet van zijn kunst alleen, integendeel. In zijn geboortestad Roermond in Nederlands Limburg had hij een kunstopleiding gevolgd en stagegelopen in een paar van de talrijke glasateliers, die de stad toen kende. En in 1931 behaalde hij in Den Haag het diploma van leraar kunsttekenen. In Dessel verdiende hij eerst de kost met het ontwerpen en maken van mooie (dames)schoenen, een stiel die hij geleerd had door mee te helpen in de zaak van zijn ouders. In zijn schoenmakerij stelde hij op een gegeven moment niet minder dan 14 mensen te werk. Toen de concurrentie van de industriële schoenfabrieken moordend werd, begon hij een glashandel. Na de Tweede Wereldoorlog was er immers een grote behoefte aan bouwglas. Daar kwam dan regelmatig de vraag naar een gebrandschilderd of gezandstraald glasraam bij. En dat was een kolfje naar de hand van “gediplomeerd brandglasschilder” Frans Van Vlodrop.

Voor de kunstenaar Frans Van Vlodrop was schilderen zeker zijn eerste liefde. Al in oktober 1938 stelde hij zijn schilderijen tentoon in Zaal De Kempen op de Grote Markt in Turnhout. Tien jaar later, in het Sinksenweekend van 1948, was het werk van Frans Van Vlodrop te bewonderen in de Sint-Jozefzaal in Dessel: “Er waren daar echt prachtige juweeltjes van schilderkunst te bewonderen. …En vergeten we vooral niet te vermelden het prachtstuk “De Pauw”, uitgebeeld in verschillende zandkleuren, die aller aandacht trok”, schreef het Nieuwsblad van Mol. Het is de eerste vermelding van een zandtapijt, maar het was niet het eerste zandtapijt dat hij maakte. Dat lezen we, wanneer hij in september van dat jaar in Lommel exposeerde met alleen zandtapijten waaronder een 16m² grote kopie van de Kruisdood van Christus, het beroemde werk van Rubens.

In de volgende jaren vinden we weinig of geen gegevens over tentoonstellingen. Van Vlodrop had het ongetwijfeld te druk met zijn glashandel op het Zandvliet, toen nog de Witgoorstraat. Hij prees zijn zaak aan met ruitenglas, thermoluxeglas, spiegels… maar ook met “Glasschilderwerken volgens alle tekeningen en models. Specialiteit in het echte gebrandschilderde vitreaux. … Tekeningen en prijzen zonder verbintenis”. Rond 1960 verhuisde de zaak naar de Turnhoutsebaan. Van Vlodrop werkte vooral op bestelling en dus volgens de wensen van de klant. Hij maakte glasramen voor o.a. de kerk van Geel-Larum, het rusthuis Sint-Lucia in Turnhout, het gemeentehuis van Retie, het oude gemeentehuis van Beerse, de oude drukkerij Proost in Turnhout, restaurant Den Engel in Balen, Gasthof De Beiaard in Postel, café Mitje in Poppel, café Brouwershuis in Dessel en voor heel wat particuliere woningen. Van een paar van deze glasramen weten we met zekerheid dat ze bij renovaties of afbraak “verdwenen” zijn. Of ze elders hergebruikt zijn, is niet duidelijk.

In 1971 stopte de glashandel en toen kreeg de kunstenaar in Frans Van Vlodrop alle kansen. Hij legde zich volledig toe op zijn schilderijen, gebrandschilderde glasramen en tegels, artistiek glas-in-lood en af en toe een prachtig zandtapijt. Hij bood glasramen aan op een klein en vooral betaalbaar formaat, zoals de Spinster op de foto; geschikt om in een salon of living aan een ketting voor een raam te hangen of in een houten kader met een lamp erin tegen de muur. En zo belandde menig glasraam van Frans Van Vlodrop in een (Kempische) huiskamer. Als hij niet op bestelling moest werken, hadden zowel zijn glasramen als zijn schilderijen heel dikwijls de Kempen als thema. Maar het was de Kempen, die Frans Van Vlodrop nog wel gekend had, maar die – op hier en daar een relict na – in feite al verdwenen was. Zoals op het schilderij dat wij kregen. Het is een fictief landschap met alle kenmerken van de oude Kempen: een langgevelhoeve aan de rand van een dennenbos, een moestuin, een waterput met een Kempische putstelling, een kapelletje aan een berk, een schaapskooi, een ven dat blinkt in de avondzon, met op de achtergrond akkers en graanvelden en heel in de verte het dorp met in het midden de kerktoren.
Hij gebruikte een beeld of thema ook wel eens meer dan één keer. We kennen ondertussen al twee schilderijen die heel sterk lijken op ons Kempisch landschap, zowel wat betreft de afbeeldingen als het formaat. En van de “Spinster” bestaan ook verschillende versies. Elke keer is het interieur er een van de meer gegoede Kempenaar ergens in de 17e eeuw, de vrouw is deftig gekleed, er hangt altijd een ketel boven het vuur en in de open haard zie je het luik van de bakoven, er hangt een hesp aan de zoldering en door het raam tekent zich een Kempisch landschap af. Op de foto kijk je door het raam naar de abdij van Postel.

Het was tegenover die abdij dat Van Vlodrop van 1971 tot 1980 elk jaar een maand tot zes weken lang zijn werken tentoonstelde. De publiekstrekker was ongetwijfeld het zandtapijt dat hij er maakte. Het waren grote (tot 22 m²) taferelen, getekend met gekleurd zand en als onderwerp o.a. Diana, de godin van de jacht; De paters van Postel die in 1797 door de Fransen verdreven werden en Wolvenjacht in Postel in 1612. Niets is zo vergankelijk als een zandtapijt: op het einde van de tentoonstelling werd het tapijt onherroepelijk een hoop zand. De tentoonstellingen kenden een groot succes en menig bezoeker die naar het zandtapijt kwam kijken, ging naar huis met een schilderij of een glasraam. Dat was niet zo verwonderlijk: “Hij brengt kunst die de mensen aanspreekt”, schreef een journalist in 1972. Smaken veranderen, vandaag is Frans Van Vlodrop als kunstenaar in de vergetelheid geraakt. Maar misschien heb ook jij een mooi werk van hem aan de muur hangen.

Luc Damen, Heemkundige Kring De Griffioen Dessel vzw